Aerotoxisch syndroom, toch een beroepsziekte?
Is het aerotoxisch syndroom toch een beroepsziekte die erkenning verdient? Afgelopen woensdag 8 november vertelden ex-medewerkers van KLM bij Zembla (VARA) over het aerotoxisch syndroom. Ze zouden ziek worden van zgn. bleed air, de afgetapte lucht die in de cabine wordt gecirculeerd. Is er een oorzakelijk verband tussen de luchtkwaliteit en ziekte op 10 km hoogte?
De lucht wordt op druk gebracht in de compressor van de turbinemotor. Vergiftiging kan ontstaan door olielekkage in de motor, hierin bevindt zich het giftige oliebestanddeel TCP (tricresylfosfaat). TCP behoort tot de organofosfaatesters die wordt toegepast vanwege anticorrosieve, brandvertragende en goed geleidende eigenschappen. TCP en in het bijzonder ToCP, zijn neurotoxisch. Het druppelt zo de airco in. Soms is er zelfs een “fume event”, een wolk van stank en rook in de cabine.
Is er een oorzakelijk verband tussen de luchtkwaliteit en ziekte op 10 km hoogte? Hoe kunnen we het best omgaan met een situatie waarbij kennelijk nog niet alles boven tafel is?
Gezondheidseffecten TCP
Mensen die bloot zijn gesteld aan vervuilde cabine of cockpitlucht klagen over luchtwegirritatie, hoofdpijn, misselijkheid, evenwichtsproblemen. Maar ook vermoeidheid en cognitieve klachten komen voor. Of deze gezondheidseffecten door chronische beroepsmatige blootstelling kunnen komen is een controversieel onderwerp.
Beroepsziekte of toch niet?
Ex-piloot Felderhof is onderzocht door neuroloog Hageman van het Medisch Spectrum Twente. Volgens Hageman lijdt het geen twijfel dat deze piloot een beroepsziekte door TCP heeft opgelopen. Ook het UWV geeft in het medisch onderzoeksverslag de diagnose: “aanwijzingen van afwijkende metabolisering door organofosfaten (TCP)”. Op basis van zijn DNA kan Felderhof deze stoffen niet goed afbreken. Toch ontkent de luchtvaartmaatschappij een causaal verband te zien.
Rapport na Kamervragen
Bij Kamervragen kwam staatssecretaris Mansveld met specifiek bewijs in een rapport dat er geen sprake is van beroepsziekte. In 2013 heeft de Inspectie Leefomgeving en Transport van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu een onderzoek laten instellen naar mensen die zich gemeld hadden. Hierop is de NCVB ingeschakeld, waarna Teake Pal (ook klinisch arbeidsgeneeskundige IKA Ned) een rapport opleverde in 2014. Kan er een causaal verband worden gelegd tussen de gezondheidsklachten en het werk in de lucht? Dat was het uitgangspunt.
Onvoldoende bewijs, meer onderzoek nodig
Het rapport van de NCVB is gebaseerd op de gegevens van vijf personen, die niet meer werkzaam waren in de luchtvaart. Als conclusie zegt het rapport dat er onvoldoende bewijs is voor een beroepsziekte. Pal geeft echter duidelijk aan, dat dit meer iets zegt over deze onderzochte groep, maar niet over de problematiek in het algemeen. Pal’s conclusie is dan ook dat er meer onderzoek nodig is. Deze mensen zijn niet gezien als ze weer gaan vliegen, hoe zouden bepaalde testen dan uitvallen? Hoe zijn dan bijvoorbeeld de bloedwaarden? Ook neuroloog Hageman beaamt dat er meer onderzoek nodig is.
Geen oorzakelijk verband
De Nationale Adviesgroep Cabinelucht, ingesteld door de toenmalige staatssecretaris, ziet geen oorzakelijk verband. Dat is mede de reden dat de KLM het ook niet noodzakelijk vindt om verdere stappen te nemen. Bovendien ziet de vliegmaatschappij dit probleem als een industrieel brede verantwoordelijkheid.
Hebben sommige werknemers een grotere genetische gevoeligheid voor deze stof in de lucht?
Het metabolisme van organofosfaten kan ook beïnvloed worden door een aantal genen. Verkeersvliegers worden vaak medisch gekeurd. Andere neurologische aandoeningen die kunnen interfereren met veilig vliegen worden dan uitgesloten. Maar bij sommige mensen met een specifiek genotype, kan chronische blootstelling aan TCP meer neurotoxische schade van het cholinerge systeem veroorzaken.
Er zijn twee acties die vanuit de verantwoordelijken zouden moeten worden geïnitieerd, gericht op voorkoming van risicovolle situaties voor cabine- en cockpitpersoneel:
- Voorkoming van risico: Herzie de wijze waarop een cabine van lucht wordt voorzien. In de vliegindustrie gebeurt dit ook al. Kijk naar de Dreamliner van Boeing, het nieuwe vliegtuig waarbij de lucht niet wordt afgetapt.
- Meer onderzoek naar huidige situatie: Tot nu toe geeft onderzoek nog onvoldoende uitsluitsel of er sprake is van een beroepsziekte als men spreekt van aerotoxisch syndroom. Het al dan niet bestaan van een oorzakelijk verband kan pas duidelijk worden aan de hand van een prospectief cohort onderzoek op internationale schaal bij cabine- en cockpitpersoneel. Door het verzamelen van gegevens over gezondheid en effecten van blootstelling aan contaminanten zoals TCP’s krijgen we meer inzicht over een mogelijke relatie tussen klachten en verandering in gezondheid.
Het is niet uit te sluiten dat mensen soms genetisch gevoeliger zijn voor blootstelling aan TCP. En dat dit dan nare gevolgen kan hebben voor de gezondheid en uiteindelijk uitschakeling van werk. Door bovenstaande acties waar te maken, verminderen hopelijk risico’s voor gezondheid van werknemers.
Door Mariëtte Bijl – IKA Ned
Bronnen:
- Het aerotoxisch syndroom: feit of fabel – L.J. de Graaf, B.C.M. Gouders, M.F.A. Mulder Ned. Tijdschrift Geneeskunde 2014;158:A6912
- Gezondheidsklachten bij luchtvaartmedewerkers in relatie tot de luchtkwaliteit van cockpit en cabine – Dr. T.M. Pal klinisch arbeidsgeneeskundige 30 november 2014
- Zembla uitzending VARA 8 november jl.
GA TERUG